Nastolatek – czego się spodziewać?

Nastolatek – czego się spodziewać?

Na początku pojawia się w życiu rodziców słodki bobas, który potrzebuje opieki, pochłania każdą chwile, nie odstępuje na krok. Lata lecą… Rodzice są dumni z dziecka ale i z siebie, bo wychowanie to ciężka praca. Aż tu nagle pojawia się NASTOLATEK i wywraca ład i porządek do góry nogami…

W pewnym momencie staje się coś niewytłumaczalnego? Ktoś podmienia Wam dziecko i podsuwa wiecznie naburmuszonego, złośliwego nastolatka, który nie liczy się z niczyim zdaniem i wciąż krzyczy, że rodzic ogranicza mu jego wolność.

Od tej chwili obowiązki domowe dla nastolatka nie istnieją , a wyjęcie ze zmywarki czy wyniesienie śmieci godzi w jego suwerenność. Każdy dzień
to walka…

Zadania rozwojowe nastolatka

Stawanie się dorosłym dzieje się przez kilka lat. Okres dojrzewania to proces przemiany z nieporadnego dziecka w samodzielnego dorosłego. Nastolatek w okresie dojrzewania ma trzy główne zadania do wykonania:

• uniezależnić się emocjonalnie od rodziców – stąd walka o swoje prawa, podkreślanie swojej niezależności i bunt na wszelkie ograniczenia;

• zbudować swoją tożsamość – wyrazem poszukiwania swojej tożsamości są m.in. eksperymenty z ubiorem, przynależność do subkultur młodzieżowych, są to poszukiwania często wiążące się z dużą dynamiką zmian;

• stworzyć nowe bliskie relacje z osobami spoza najbliższej rodziny – dlatego nastolatek oddala się od rodziców w kierunku rówieśników, a ich opinia staje się dla niego priorytetem.

Generalny remont mózgu

W okresie 12-17 roku życia kora nowa w mózgu u nastolatka ulega w 80% przebudowie. Ta przebudowa jest konieczna, aby usprawnić pracę mózgu.

Kora nowa odpowiada za regulację emocji, przewidywanie i myślenie o konsekwencjach swoich działań, planowanie, kojarzenie faktów, ocenę ryzyka, podejmowanie racjonalnych decyzji, rozpoznawanie emocji na twarzach innych osób czy też kontrole własnej mimiki. To właśnie głównie przez ten remont mamy do czynienia z nastolatkiem, który podejmuje impulsywne emocjonalne decyzje, jest drażliwy, rozdarty, porywczy, trudno mu coś zaplanować czy widzieć dalsze konsekwencje swoich decyzji.

Często cechuje go słomiany zapał, skoncentrowanie na sobie, brak empatii wobec innych członków rodziny (nie rozpoznaje emocji na twarzach !!!). Poza tym nie kontroluje tego co dzieje się na własnej twarzy – chodzi wciąż naburmuszony lub uśmiecha się w momencie awantury.

Nastolatki mają miny, o których nie wiedzą. To nie brak wychowania, to nie brak szacunku to neurobiologia. Można powiedzieć, że nastolatek zasypiając wieczorem, budzi się rano już innym nastolatkiem. Dorosłemu z przebudowanym mózgiem trudno wyobrazić sobie świat nastolatka. Nastolatki są zagubione i nie wiedzą czasami o co właściwie im chodzi.

To nie będzie trwało wiecznie

Tak jak pozostałe okresy rozwojowe, ten też minie…Wasz nastolatek zaczął dorastać i aby zobaczył świat dojrzalszym okiem musi przeorganizować dotychczasowy sposób myślenia. Przez jakiś czas będzie balansował na continuum dziecko-dorosły, wybierając zależnie od sytuacji jak chce być traktowany.

Nie oczekujcie, że jeśli będzie chciał przywilejów dorosłego to przyjmie też jego obowiązki. Nic z tych rzeczy. Nastolatek jest tak skoncentrowany na sobie i swoich potrzebach, że nie widzi innych, na ten moment tylko on się liczy. Dlatego też tak dotkliwie przeżywa wszystkie porażki, a każda ingerencję dorosłego uznaje za zamach na jego niezależność.

Nastolatek w jednej chwili może mieć spadek nastroju po czym po telefonie sympatii być najszczęśliwszą osoba na świecie. Należy pamiętać, że nastolatki rozwojowo w tym okresie cechuje niska samoocena. Ich ciało gwałtownie się zmienia, albo co gorsza nie zmienia się tak jak innych, obie sytuacje bywają przyczyną ogromnej frustracji. W tym czasie niewskazane jest wytykanie lub co gorsza wyśmiewanie się z wyglądu nastolatka.

Uwaga na zniekształcenia poznawcze

W tym okresie nastolatki, a także rodzice bardzo często w swoim myśleniu dokonują zniekształceń poznawczych. Polega to na przypisaniu decyzjom rodziców złych intencji oraz stawianie dzieciom bezzasadnych oczekiwań.

Nastolatkom może się wydawać, że ustalone przez rodziców zasady są niesprawiedliwe i zrujnują im życie towarzyskie. Natomiast rodzic może oczekiwać od dziecka bezwzględnej uczciwości i posłuszeństwa, a pozytywnym zachowaniom nastolatka przypisywać złe intencje (na pewno czegoś chce w zamian). Nastolatki dobrze wiedzą gdzie uderzyć, aby sprowokować do kłótni lub zmartwić rodzica.

Nastolatek zaczepia

Najczęstsze zaczepki nastolatków do rodziców:

• Ty nigdy na nic mi nie pozwalasz!
• Nie kochasz mnie.
• Nienawidzę Was.
• Przekleństwa i obelgi słowne.
• Niegrzeczne miny, gesty.
• Nie jesteś moja prawdziwa matką, nie muszę Cię słuchać.
• Kłamstwa.
• Nienawidzę szkoły, nie idę do niej.
• Wyjdź z mojego pokoju.
• Nie ruszaj moich rzeczy.
• Zaraz…

Rodzic zaczepia 

Zdarza się , że rodzice nie pozostają długo dłużni nastolatkom i także uderzają w ich czule punkty. Nastolatki denerwują się gdy rodzice m.in.:

• robią im wykłady na temat właściwego zachowania;
• udzielają nieproszeni rad;
• etykietują : leniwy, darmozjad;
• przepowiadają przyszłość: jak tak będziesz robić to niczego nie osiągniesz;
• krytykują zmienność
  nastrojów i wahania nastolatka;
• krytykują wszystko co zrobi.

Jak przetrwać?

Warto pamiętać, że siła oporu nastolatka rośnie proporcjonalne do siły nacisku stosowanego przez rodzica. O tym jak przetrwać dojrzewanie można przeczytać w innych naszych artykułach z serii NASTOLATEK: Nastolatek – jak przetrwać bunt, Nastolatek – kiedy zacząć się martwić? oraz Co chciałby usłyszeć Twój nastolatek?

Pozycje książkowe dla rodziców, po które warto sięgnąć, aby zrozumieć lepiej swoje dziecko:

• A.Faber, E.Mazlish „Jak mówić do nastolatków żeby nas słuchały, jak słuchać aby z nami rozmawiały” ,

• J.Juul „Nastolatki. Kiedy kończy się wychowanie”,

• M. Kaczmarzyk “Strefa napięć” oraz specjalnie dla rodziców dziewcząt:

L.Damour „Zaplątane nastolatki. Jak dobrze przeprowadzić córkę z dzieciństwa do dorosłości”.

Oczywiście czasami sprawy zajdą za daleko… Jeżeli Twój nastolatek okalecza się, deklaruje chęć pozbawienia się życia, podejrzewasz, że jest uzależniony od komputera czy też środków psychoaktywnych, jego nastrój jest bardzo obniżony lub zauważasz, że się głodzi, czym prędzej udajcie się na konsultacje do psychologa lub psychoterapeuty pracujących z nastolatkami.

Photo by Aedrian on Unsplash